Taşlama Taşları
SİLİNDİR TAŞLAMA TAŞLARI
Yuvarlak bir parçanın veya bu parçanın yuvarlak kısmının dış çapı üzerinde yapılan taşlama türüdür.
SİLİNDİRİK DIŞ TAŞLAMA TAŞLARI
Silindirik dış taşlama işleminde dönüş açısından simetrik olan iş parçaları genellikle makinenin içinde “merkezlerin arasında” sıkıştırılır ve daha sonra bir veya birkaç noktadan bir taşlama taşı ile işlenir. Makine ve araç yapılarındaki sürekli, özellikle de geçtiğimiz yıllardaki, talep artışı çok sayıda yeni taşlama işleminin geliştirilmesini sağlamıştır. Bu durumun sonucunda birbirinden farklı boyutlarda ve yapılarda binlerce taşlama taşı üretilmiştir.
Buna rağmen pek çok uygulamada tane boyutları 54 ile 180 arasında değişen ve sertlik oranı H ile L arasında olan (ihtiyaçlara bağlı olarak değişir) camsı bir bağ halindeki alüminyum oksit taşlama taşları kullanılır. Bu durum aşındırma ile yüzey kaplaması arasında ideal bir denge kurulmasını sağlar. Ancak çok ince yüzey kaplama seviyeleri talep edilirse (ör; Rz < 3 µm), tane boyutları 150’den küçük olan reçine bağlı taşlama taşları kullanılması iyidir.
SİLİNDİRİK İÇ TAŞLAMA TAŞLARI
Silindirik iç taşlama işlemi temel olarak iç işlevsel yüzeyleri temizlemek için kullanılır. Geçtiğimiz birkaç on yıl içinde bu işlem için farklı uygulamalar geliştirildi. Kullanılan taşlama taşlarının dış çapları taşlama alanının iç çapı tarafından ciddi bir biçimde kısıtlandığı için taşlama taşının kullanım ömrü, söz konusu işlemin ekonomik açıdan değerlendirilmesinde en önemli kriterlerden biridir. Silindirik iç taşlama işlemi için genel olarak aşınmaya daha dayanıklı tane türleri seçilir. Bunlara kübik bor nitrürü (CBN), sinterlenmiş alüminyum oksit ve diğer çeşitli oksitler dahildir.
Bu işlemde yoğun olarak camsı bağlar ve boyutları 54 ve 180 aralığında değişen taneler kullanılır. Daha ince yüzey kaplaması değerleri talep edilirse reçine bağları kullanılır (ör; Rz < 3 µm).
Standart olarak H ve L arası sertlik oranına sahip taşlama taşları seçilmektedir.
SATIH TAŞLAMA TAŞLARI (Yüzey Taşlama Taşları)
Buna düzlem yüzey taşlama da denir. Dik milli veya yatay milli tezgahlarda yapılır.
Satıh Taşlama (Disk Taşlama Taşları)
Buna düzlem yüzey taşlama da denir. Dik milli veya yatay milli tezgahlarda yapılır.
ÇİFT DİSKLİ YÜZEY TAŞLAMA TAŞLARI
İş parçası üzerinde düzlem bakımından paralel yüzeyler oluşturmanın en etkili yöntemi çift diskli yüzey taşlama işlemi kullanmaktır. Bu işlemde, ayarlanan bir düzenek üzerinde iki taşlama taşı ile iki paralel yüzey aynı anda işlenir. Bu işlemin tipik örnekleri arasında makaralı rulman bilezikleri, piston segmanları, şimler ve contalar, mesafe tutucu plakalar, bağlantı kolları ve hatta bıçaklar ve kesme plakaları yer almaktadır.
İş parçası, dönen delikli diskler veya ender durumlarda doğrusal kılavuzlar ile taşınır ve taşlama boşluğundan
geçirilir. Taşlama taşları bileşenin özelliklerine göre aynı yönde veya ters yönlerde dönebilir. Taşlama taşları ters yönlerde döndüklerinde taşıma taşının daha az kuvvet harcaması gerekir ve bu sayede daha yavaş aşınır; ancak daha uzun iş parçaları bir eğilme etkisi yaratarak parçaların geometrik yapılarını olumsuz etkiler.
Çift diskli taşlama işleminde karşılaşılan en büyük sorun sıcak yüzey hasarının (taşlama yanığı) engellenememesidir, çünkü çok dar olan taşlama boşluğundan taşlama bölgesine yeterli miktarda soğutma sıvısı taşınamaz. Bu nedenle, genellikle tane boyutları 36 ile 220 arasında olan ve D ve H arası son derece hafif sertliğe sahip reçine bağlı taşlama taşları kullanılır.
Bazı özel durumlarda camsı bağlı taşlama taşları kullanılır, çünkü bunlar profili çok daha etkili bir biçimde korurlar ve ağır taşlama çalışmaları altında bile daha uzun kullanım ömrü yaratırlar.
SEGMENTLERLE YÜZEY TAŞLAMA TAŞLARI-ALIN TAŞLAMA TAŞLARI
Alın veya yüzey taşlamanın bu özel biçimi özellikle son derece büyük, düz yüzeyleri işlerken kullanılır. Mümkün olan en iyi yüzey temasının elde edilebilmesi için dönen taşlama başı birkaç taşlama malzemesi segmenti ile donatılmıştır.
Makinenin yapısına bağlı olarak çok çeşitli segment biçimleri, boyutları ve tasarımları üretilebilir. Bir düzenekteki segment sayısı da son derece çeşitlidir.
Bu işlemde H ve D arası sertlik derecesine ve boyutları 24 ile 54 arasında değişen tanelere sahip camsı alüminyum oksit segmentler kullanılır.
Bu taşlama işleminde genel olarak çok yüksek kesim hacimleri üretilir ve mikro kristalli sinterlenmiş alüminyum oksit kullanımı sık sık çok yüksek G-katsayılarının (işlenen malzemenin segment aşınmasına oranı) oluşumuna neden olur.
PUNTASIZ TAŞLAMA TAŞLARI
Aynı ölçüde birçok parçanın dış dış çap taşlaması yapılacak ise bu takdirde puntasız taşlama tezgahları kullanılır. Bu tezgahlarda parça, biri taşlama diğeri ayar taşı olarak nitelenen 2 taş arasında yapılır.
PROFİL TAŞLAMA TAŞLARI
Bu tür taşlama masa hareketli tezgahlarda küçük pasolarla birden fazla geçişte veya tek pasoda tek geçişte derin talaş kaldırılarak, yüzüne profil verilmiş taşlarla yapılır.
VALS TAŞLAMA TAŞLARI
Merdane veya hadde silindirlerinin taşlanmasına vals taşlama denir.
MERDANE TAŞLAMA
Merdane taşlama işlemi merkezler arasındaki silindirik dış taşlamanın özel bir biçimidir; aradaki tek fark işlenen merdanelerin klasik iş parçalarına göre çok daha geniş boyutlarda olmasıdır.
Sıcak ve soğuk hadde makinelerindeki merdaneler sürekli aşınmaya maruz kalırlar ve düzenli aralıklarla değiştirilmeli ve yeniden işlenmelidirler. Soğuk hadde makinelerinde kullanılan merdanelerde kesin olarak belirlenmiş bir yüzeyi (yapı ve/veya son kaplama) düzeltmeye odaklanılır.
Bunun tersine, Sıcak hadde makinesindeki düzeltme amaçlı taşlama işlemi genel olarak yüksek, ekonomik olarak verimli materyal söküm hızlarına sahip taşlama taşlarının olabildiğince uzun bir kullanım ömrüne sahip olması ile ilgilidir.
KRANK TAŞLAMA TAŞLARI
Motorlu araç ana millerinin, 600-1100 mm çaplarında ve 18-150 mm kalınlıklarında düz taşlarla taşlanmasıdır.
EKSANTRİK TAŞLAMA TAŞLARI
Motor çeneli millerinin çenelerinin, yataklarının ve iki ucunun taşlanmasıdır.
DELİK TAŞLAMA TAŞLARI
Bir boru veya silindirin iç yüzeyinin veya bir parça üzerindeki bir deliğin taşlanmasıdır.
KANAL TAŞLAMA TAŞLARI
Matkap, kılavuz, rayba, parmak freze gibi kesici takımların üretiminde dalma taşlama ile helezoni ve düz kanal açma, yiv açma işlemlerinde, silindirik (düz) tip taşlarla yapılan taşlamadır.
VİDA TAŞLAMA TAŞLARI
Vida taşlama işleri hassas form tutan ve ısı oluşturmadan kolay kesen, seramik, reçine veya kauçuk bağlayıcı maddeli taşlarla yapılır.
YİV TAŞLAMA TAŞLARI
Yiv taşlama işlemi genel olarak iç yiv için yiv kesim aletleri üretiminde kullanılır. Dış yivler için yiv haddeleme kalıpları günümüzde daha yüksek profil doğruluğu gerektirmektedir ve bu sebeple sık sık taşlama yöntemi ile işlenmektedirler.
Profil tutuşuna yönelik son derece yüksek gereklilikler nedeniyle bu taşlama işleminde özel olarak camsı bağlı taşlama taşları kullanılır. Malzemeye bağlı olarak hem alüminyum oksit hem de silikon karbür taşlama malzemesi taneleri kullanılabilir.
Doğru tane boyutunu seçmek temel olarak işlenecek yivin adım ve profil yarıçapına bağlıdır. Bunlar ne kadar küçük olurlarsa seçilecek tane boyutu da o kadar küçük olur. Buradaki tane boyutları 150 ile 500 arasında değişir.
KAM MİLİ TAŞLAMA
Kam mili veya kam profili taşlama işlemi, taşlama taşı aksının kam profilini kontor kontrollü bir biçimde işlediği merkezler arasındaki daldırma tipi silindirik dış taşlama işleminin özel bir türüdür.
Son derece yüksek kesim hacimlerinin gerekli olmasının bir sonucu olarak camsı bağlı CBN taşlama taşları günümüzde temel olarak otomotiv sektöründe kam mili taşlama işlemleri için kullanılmaktadır.
Klasik camsı bağlı taşlama taşları kamyon, lokomotif ve deniz motoru sektörlerinde hala ilk olarak tercih edilen ürünlerdir.
ÇUBUK TAŞLAMA
Çubuk taşlama işlemi merkezsiz geçişli taşlamanın özel bir biçimidir. Fakat bu işlemde iş parçaları genellikle dış çaplarından çok daha uzundurlar (uzunlukları bazen 6 metreyi bulur).
Bu işlem özel olarak çelik endüstrisi için yarı işlenmiş malzemeler üretmek için kullanılır. Bu malzemeler daha sonra son kullanıcılar tarafından işlenir (son işlem yapılır).
Bahsedilmesi gereken bir diğer özel özellik ise bu işlemde sadece taşlama ve kontrol taşlarının klasik bir kombinasyonunun kullanılmamasıdır. Bazı özel taşlama makineleri, birbirine karşılıklı olarak yerleştirilen ve uzunlamasına geçiş hareketi harici bir tahrikli çelik makara ile gerçekleştirilen iki taşlama taşı ile donatılmıştır.
SİVRİ MAKARALI ALIN TAŞLAMA
Bu taşlama işleminde sivri makaraların uç alınlarına bir geçişte ön taşlama ve son işlem yapılır. Makara, rulman içindeki uç alınları ile geçirilir; çok ince bir yüzey kaplaması ve tam bir geometri elde edilmelidir. Alın yüzündeki dalgalanmaları azaltmak sonraki sivri makara yataklarının pürüzsüzlüğünü önemli ölçüde artırır.
Bu durumu kısa bir sürede (dakikada maks. 200 makara) elde etmek için boyutları 180 ile 400 arasında değişen alüminyum oksit taneler ile çok katmanlı reçineli taşlama taşları kullanılır.
DİŞLİ TAŞLAMA TAŞLARI
MAAG YÖNTEMİ-NILES YÖNTEMİ-REISHAUER YÖNTEMİ
Frezede açılan dişlerin yanaklarının taşlanması işlemidir.Çeşitli yöntemleri vardır.En önemlileri MAAG, NILES ve REISHAUER yöntemleridir. 2 tabak veya çanak taş kullanılarak dişlinin yuvarlanma hareketi yapması ile bir defa sağ bir defa sol yanak taşlanır.
DİŞLİ DİŞİ TAŞLAMA TAŞLARI
Dişli dişi taşlama işleminde iş parçası ile taşlama taşı arasında nispeten yüksek bir temas alanı olduğu için ısı hasarına (taşlama yanığı) yönelik yüksek hassasiyet vardır.
Bu nedenle bu işlemde genel olarak çok geçirgen, camsı bağlı alüminyum oksit taşlama taşları kullanılır.
Ancak diş yanağı profilinin, sorunsuz çalışma ve bağlı olan bileşenin yuvarlanma direnci üzerinde büyük bir etkisi olduğu için taşlama taşının profil tutuş niteliklerine yönelik son derece yüksek talepler bulunmaktadır.
Dişli dişi taşlamadaki aynı anda hem harika bir taşlama işlemi ve hem de yüksek aşınma direnci elde etme talebi, taşlama malzemeleri üreticisinin yüksek deneyime ve üretim uzmanlığına sahip olmasını gerektiren büyük bir zorluktur.
HONLAMA TAŞLAMA TAŞLARI
Daha çok iç silindirik yüzeylerde olmak üzere hassas geometrik ölçülerde ve düzgünlükte yüzey elde etmek için yapılan bir tür ince taşlamadır.
BİLYA TAŞLAMA / LEPLEME
Çelik bilya üretimi (özellikle de rulman endüstrisi için) çok aşamalı bir işlemdir. Ham metal istenen uzunlukta kesildikten, dövüldükten, flaşlandıktan ve kürlendikten sonra camsı bağlı silikon karbür taşlama taşları ile ön taşlanır. Bu işlemden sonra son işlemleri tamamlanmak üzere olan bilyalar boyutları 280 ile 1500 arasında değişen tanelere sahip reçine bağlı alüminyum oksit taşlama taşları ile 2-3 aşamalı bir ince taşlama işlemine tabi tutulurlar.
Daha sonra bilyalar, şu anda kabul edilen standardın G12 olduğu G-sınıfları adlı derece ile sınıflandırılırlar. Her geçen gün daha fazla bilya üreticisi G5’e kadar olan sınıflara çıkmayı amaçlamaktadır.
Oluşan çok büyük kuvvetler nedeniyle (aynı anda taşlar arasında çok fazla bilya olmasının bir sonucudur) her iki taşlama işlemi için de var olan en sert sınıfa, ör; Z sertlik sınıfına sahip taşlama taşları üretilmiştir.
MERKEZSİZ GEÇİŞLİ TAŞLAMA TAŞLARI / MERKEZSİZ TAŞLAMA TAŞLARI
Merkezsiz taşlama, çok kısa işlem süreleri (iş parçası için) nedeniyle son derece yüksek verimlilik ve ekonomik kazanç seviyelerini garantileyen büyük silindirik bileşenlere özgü bir silindirik dış taşlama işlemidir. İş parçası merkezden bir kılavuz ile desteklenir ve uzunlamasına geçiş hareketi, taşlama taşının karşısında bulunan bir kontrol taşı ile meydana gelir.
Yukarıda anlatılan avantajlarının yanı sıra bu taşlama işleminin özel karakteristik özellikleri taşlama taşının kalitesine bağlı olarak çok kısıtlı toleransların ve yüksek kaliteli bir yüzey kaplamasının elde edilebilmesini sağlar.
Makinenin basit bir biçimde yüklenmesi ve boşaltılması (iş parçası ile), bu işlemin bir üretim hattına kolaylıkla dahil edilebileceğini göstermektedir. Yani iş parçası sınırlı bir alanda ve sadece tek bir geçişte eksiksiz bir biçimde işlenebilir..
Merkezsiz uygulamaların karmaşık yapısı nedeniyle taşlama ve kontrol taşının kalitesine yönelik yapılacak seçimi standartlaştırmak son derece zordur. Bu nedenle çok geniş kapsamlı seçenekler bulunmaktadır. Söz konusu işe uygun taşlama taşlarının geliştirilmesi malzeme ve malzeme sertliği, taşlama toleransı, üretim hızı, iş parçası boyutları ve yüzey kaplaması gibi çeşitli kriterlere bağlıdır.
MERKEZSİZ DALDIRMA TİPİ TAŞLAMA TAŞLARI
İş parçasının geometrik özellikleri geçişli taşlamaya uygun olmadığında bu taşlama işlemi kullanılır. (ör; farklı dış çapların neden olduğu durum)
Basit yapısı sayesinde pek çok açıdan merkezsiz geçişli taşlama işleminin yerini tutar. Ancak daldırma tipi taşlamada materyal sökümü taşlama taşının teğet geçişi ile gerçekleşir.
İş parçasının; taşlama taşı, kılavuzu ve kontrol taşı arasında üçgen biçiminde ayarlanması nedeniyle çok daha yüksek bir eş merkezlilik ve boyutsal doğruluğa ulaşılmasını sağlar.
Bu işlemde genel olarak camsı bağlı alüminyum oksit taşlama taşları kullanılır.
SÜPER FİNİŞ TAŞLARI
Tornalanarak veya taşlanarak tam ölçüsüne getirilmiş parçaların üzerinde kalan az miktarda bozukluk veya artık malzemenin kaldırılması için yapılan özel hassas taşlama işlemine süperfiniş (superfinishing) denir.
Geçişli son işlemde, dönüş açısından simetrik olan parçaları hem döndürmek hem de taşımak için iki adet dönen tahrikli makara kullanılır. Bu, normalde yukarı yerleştirilen son işlem taşları ile işlenen iş parçalarının (teorik olarak) sonsuz bir zincir oluşturmasına neden olur. Buradaki tipik örneklerimiz silindirik ve sivri makaralı rulmanlardır. Çok sayıda amortisör çubuğu da, özellikle krom kaplama işleminden sonra bu son işlem yöntemi ile işlenmektedir.
Son işlem taşının geniş kapanma açısı sayesinde daha önceki taşlama işlemlerinde meydana gelen tüm yükseltiler giderildiği için bu işlem, gelişmiş yüzey kaplamaları (<0,1 µm Ra) üretmenin yanı sıra temel olarak iş parçasının yuvarlaklığını sağlamaya odaklanır.
Daha yüksek materyal söküm hızlarına ulaşmak için alüminyum oksit bileme taşları ve gelişmiş yüzey kaplamaları için silikon karbür bileme taşları kullanılır. Kullanılacak tane büyüklüğü genel olarak işlenecek olan iş parçasının çapına göre değişir. İş parçası ne kadar büyük olursa taşlama malzemesi taneleri de o kadar iri olmalıdır.
KUPA TAŞLI HASSAS SON İŞLEM TAŞLARI / BİLEME MANŞONLARI
Hem düz hem de dışbükey/içbükey yüzeylerde son işlem yapmaya yönelik olan bu işlem çok yönlüdür ve uygun bileme manşonunun seçilmesi durumunda uygun bir yüzey kaplaması ve geometrik özellikler elde edilmesini garanti eder.
Ön son işlem için alüminyum oksit ve asıl son işlem için de silikon karbürün kullanıldığı bu işlemde genellikle camsı bağlı bileşenler kullanılır. Kullanımına bağlı olarak ek bir sülfür emdirimi bileme manşonunun kullanım ömrünü önemli miktarda uzatabilir.
HİPODERMİK İĞNE TAŞLAMA
Hipodermik iğne taşlama işleminde iğne ucu taşlama ile bir geçişte katı materyallerden temizlenir. Tıp sektöründe sık sık son derece yüksek alaşımlı paslanmaz çelik malzemelerin taşlanması talep edilir.
Taşlama taşının kullanım ömründen sonra bu işlemdeki en önemli kriter çapakların temizlenmesidir. Yani taşlama işlemi ile oluşturulan keskin kenarlar (dış) ve çıkıntılar (iç) çapaksız olmalıdır. Aksi takdirde bu tarz pürüzler iğnenin batırıldığı hastaya çok acı verir ve enjeksiyon yapılan bölgenin “yıpranması” nedeniyle yaranın daha geç iyileşmesine neden olabilir.
Bu taşlama için uygun seçim, tane boyutları 400 ile 600 arasında değişen reçine bağlı silikon karbür taşlama taşları olacaktır.
RULMAN BİLEZİĞİ TAŞLAMA
Rulman bileziği taşlama işlemi temel olarak rulman endüstrisinde kullanılır ve silindirik dış taşlamanın (iç halka) ve silindirik iç taşlamanın (dış halka) bir alt bölümüdür.
Gerekli söküm hızına (çaptan ~ 0,3 mm), halka tipine bağlı olarak düz veya açılı daldırma tipi taşlama işlemi ile ulaşılır.
Taşlama işleminden sonra rulman bilezikleri bileme taşları ile son işlemden geçtikten sonra rulman bileziği taşlama işleminde oluşturulacak yüzey kaplaması maks. 0,3 ila 0,5 µm Ra aralığında olmalıdır.
Kullanılan makinenin nesline bağlı olarak, camsı bağlı alüminyum oksit taşlama taşları 125 m/sn’ye kadar yüksek çevresel hız ile çalışır.
TAKIM BİLEME TAŞLARI
Zamanla körlenen ve uçları kırılan kesici takımların elle veya makinada eski keskin durumlarına getirilmesi (bilenmesi) için yapılan işlemdir.
TAŞ DÜZELTME ELMASI
Endüstride kullanılmakta olan taş düzeltme elmaslarının bazı çeşitleri şu şekilde sıralanabilir. Bunlar Elmas Role Bileyiciler, Lama Elmaslar, Tek Uçlu Elmaslar, Çok Uçlu Elmaslar, Profil Bileme Elmasları, Dairesel Elmaslar, Sertlik ölçme Elmasları ve Saplı Diamantlar ‘dır.